Son Sürümde Yapılan

Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerine eklenen bilançolar, bu beyannamelerin ".pdf" formatında, 2023 yılı sonu enflasyon düzeltmesi sonrasında, bu yıla ilişkin olarak "Önceki Dönem", "Cari Dönem" ve "Enflasyon Düzeltmesi Sonrası Cari Dönem" olmak üzere üç sütun olarak gösterilmeye başlandı. Bunun üzerine "Açıklama" sütununda gösterilen hesap adlarını daralan alana sığdırabilmek için kısaltmalar yapıldı. Ayrıca geçici vergi beyannamelerine 2024/II. dönemle birlikte bilanço ekleme zorunluluğu getirildi. Bu gelişmeler üzerine, mali tablolar analizi programının "*.pdf" beyannameden bilanço ve gelir tablosu okuma ve aktarma kodları güncelleştirildi.

Yönetici Notu

Bilanço ve gelir tabloları üzerinde analitik inceleme prosedürlerini yürütürken bilgisayar teknolojisinden yararlanan bu program hızlıca dikey analiz, yatay analiz ve oran (rasyo) analizleri yaparak bunları ekran üzerinde gösterir ve Word belgesi olarak da raporlarını üretir. Üretilen rapor örneklerine detay açıklama içerisinde bağlantı verilmiştir.

Genel Bilgi

Denetim mesleğinde, bilgisayar destekli dijital teknikler önemli yer tutmaya başlamıştır. Söz konusu denetim tekniklerinin en önemlilerinden bir paket analitik inceleme prosedürleri olarak adlandırılmaktadır. Denetçiye zaman, maliyet ve iş gücü tasarrufu sağlayan bu prosedürler, sapmaları, tutarsızlıkları, riskli alanları tespit ederek denetim çalışmasına yön verirler.

Komut fazlalığı ve seçenek çokluğu bulunan ekranlarda karmaşa ve dağınıklık yaşanmaması amacıyla (popüler programlardan herkesin aşina olduğu) menü şeriti (ribbon) tekniği kullanılmıştır.

Verileri kaydetmek ve tekrar geri okumak için yerel bilgisayar kaynaklarını kullanmaktadır. Bir firmaya ait tüm dönemler bilanço ve gelir tabloları tek bir yerel dosyaya, dosya adı kullanıcıya sorularak kaydedilmekte ve o dosyadan istenirse geri okunarak analiz çalışması yapılmaktadır. Bu dosyaya aynı zamanda istenirse firma unvanı, vergi kimlik numarası bilgileri de işlenebilmektedir. Her firma için yapılan analiz ekranlarında seçilen dönemler vb. bilgiler daha sonra çalışmaların kaldığı yerden devam etmesi için ayrıca kaydedilmektedir. İstenirse hiç bir dosyaya kayıt yapmadan da analiz çalışması yapmak mümkündür.

Program C# programlama diliyle, Visual Studio 2022 platformu üzerinde kodlanmıştır. Kodlama sonrasında üretilen “.exe” üzerinde, bu aşamada kod karıştırma (obfuscation) işlemi yapılmamıştır.

Analitik İnceleme

Amaç; bilanço ve gelir tabloları üzerinde analitik inceleme prosedürlerini yürütürken bilgisayar teknolojisinden yararlanmaktır.

Hatırı sayılır derecede küçük ve hızlı olan program, kullanıcı dostu bilindik bir arayüze sahiptir. Çalışması için internet bağlantısı (istisna: bir kez TCMB sektör bilançolarını indirmek için gerekli) aramamaktadır.

Nesne Özellikleri

Program için, iki adet temel obje (1-Bilanço, 2-Gelir Tablosu) kodlanmıştır. Bilanço ve gelir tablosu, nesne yönelimli programlama (OOP=object oriented programming) mantığı ile üretilmiştir.

Bu nesneler, manuel ve/veya otomatik veri girişi sağlama, grup ve ana grup toplamlarını otomatik alma, aktif-pasif kontrolü yapma, Excel`e çıktı üretme, yazdırma veya ".pdf" formatında kaydetme, görünüm özelliklerini değiştirme vb. yetenekler ile donatılmıştır.

Program, herhangi bir muhasebe programına entegre olmayıp harici bir analiz uygulaması olarak tasarlanmıştır. Bu nedenle, muhtelif kaynaklardan dış veri alma yeteneği geliştirilmiştir.

Dış veri alınabilecek kaynaklar; mizan, bilanço kayıtlarını içeren herhangi bir e-yevmiye defteri, gelir-kurumlar (yıllık-geçici) vergilerine ilişkin (“.xml” ve “.pdf” formatındaki) beyannameler, Excel belgeleri, genel ızgara vb. şeklindedir.

Denetim elemanları, verilmiş “*.pdf” formatındaki beyannamede bulunan, hem cari dönem hem de önceki dönem bilanço ve gelir tablosunu, kopyala-yapıştır yöntemiyle kolayca içeri aktarabilir ve hızlı bir analiz yapabilirler.

Dış veri alınan mizan üzerinde henüz kapanış kayıtları yapılmamış ise otomatik yapılmakta, kar-zarar hesabı yapılmamışsa otomatik yapılmaktadır.

Yatay Analiz

Yatay analiz (karşılaştırmalı tablolar analizi) bir işletmenin iki dönem arasındaki değişimini göstermeye yarayan dinamik bir analiz çeşididir. Bu değişimler hem tutar hem de yüzde olarak dikkate alınmalı, ayrıca değişimin önemli olup olmadığı konusunda bir ölçüt belirlenmelidir.

Tutar ölçütü olarak; uygulamamızda 100.000.-TL’den küçük değişimler önemsiz, 10 milyon TL’den büyük değişimler önemli addedilecektir. Bunun yanında işletme büyüklüğü de dikkate alınacak, işletme ölçeğinin, bilanço kalemlerinin değişiminde; ‰2 (binde iki), gelir tablosu kalemlerinin değişiminde ‰1 (binde bir) tutarındaki kısımları baz alınacaktır. Seçilen mükellef ve seçilen dönem işletmenin ölçeği; net satışlar ile aktif toplamının aritmetik ortalaması alınarak hesaplanmaktadır.

Yüzde ölçütü olarak; yurt içi üretici fiyat endeksi (Yi-ÜFE) kullanılacaktır. Önceki-cari dönem arasında Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yi-ÜFE) değişimine ek esneme payı olarak; %10 benimsenmektedir. Artışlarda enflasyon oranı + %10 oranı, azalışlarda %10 oranı kullanılmaktadır.

Belirlenen bu iki ölçütü aşan bazı kalemlerin değişimleri program tarafından yorumlanmaktadır.

Bu kısımda; yatay analiz konusunda kısa bir akademik bilgiye yer verilmekte, bilançolar ve gelir tabloları arasındaki değişim tablo halinde gösterilmektedir. Değişim tabloları Excel`e aktarılabilmektedir. Bu gösterim sırasında, yatay analiz yapılmakta ve sonuçları eş zamanlı olarak ekrana yansıtılmaktadır.

Analiz sonuçları Word belgesi olarak rapor formatında da üretilebilmektedir. Üretilen rapor örneğine göz atmak için buraya tıklayınız.

Dikey Analiz

Dikey analizin hedefi işletmenin tek bir dönemdeki mali durumunun ve faaliyet sonuçlarının incelenmesidir.

Bu amaçla bir işletmenin bilanço ya da gelir tablosundaki kalemlerin kendi grupları ve genel toplam içerisinde ne kadarlık bir yüzdeye sahip olunduğunun tespitiyle yorumlanması yapılır.

Tek bir döneme ilişkin olması nedeniyle statik analiz olarak adlandırılabilir. Dikey analiz çoğu kez ”Yüzde Yönetim İle Analiz” olarak da ifade edilir.

Dikey analizde, TC Merkez Bankasınca ilan edilen sektör bilanço ve gelir tablolarından karşılaştırma yoluyla yararlanılır.

Bu kısımda; dikey analiz konusunda kısa bir akademik bilgiye yer verilmekte, bilançolar ve gelir tabloları arasındaki yüzdeler tablo halinde gösterilmektedir. Yüzde tabloları Excel`e aktarılabilmektedir. Bu gösterim sırasında, dikey analiz yapılmakta ve sonuçları eş zamanlı olarak ekrana yansıtılmaktadır.

Analiz sonuçları Word belgesi olarak rapor formatında da üretilebilmektedir. Üretilen rapor örneğine göz atmak için buraya tıklayınız.

Rasyolar

Finansal tablolarda yer alan kalemler arasında matematiksel ilişki kurmak suretiyle bu kalemlerin birbirinin yüzdesi ya da katı biçiminde analiz etmeye yönelik analiz tekniğine oran analizi denir. ”Rasyo Analizi” olarak da bilinir. Statik bir analizdir. Oran analizinde amaç işletmenin likidite durumu, borç ödeme gücü, finansman şekli gibi bazı önemli bilgilere ulaşmaktır.

Rasyolar başlıca şu şekilde gruplandırılmıştır:

Kârlılık Oranları: İşletmenin kârlılığının (rantabilitesinin) yeterli olup olmadığını gösterir. Diğer adı ”Rantabilite Oranları” dır.

Likidite Oranları: İşletmenin kısa süreli borçlarını ödeyebilme gücünü ve çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığını saptayabilmek için kullanılır.

Faaliyet Oranları: İşletmenin satışları ile varlık grupları arasındaki ilişki incelenir. Diğer adı ”etkinlik oranları” dır. ”Verimlilik analizi” olarak da bilinir.

Mali Yapı: Öz sermaye ile borçlar arasındaki ilişkiyi inceler. Diğer adı ”Borçlanma Oranları” dır.

Bu kısımda; TC Merkez Bankasınca ilan edilen sektör bilanço ve gelir tablolarından yararlanılmaktadır.

Her bir rasyonun hesaplama formülü, değerleri ve sonuçları ekranda sunulmaktadır. Rasyo hakkında kısa bir akademik bilgi anlık olarak gösterilmektedir.

Analiz sonuçları Word belgesi olarak rapor formatında da üretilebilmektedir. Üretilen rapor örneğine göz atmak için buraya tıklayınız.

Diğer Analizler

Öncelik şimdilik başka projelere verilmiştir. Daha sonra trend analizi, ussallık analizi, yapay sinir ağları vb. konularda kodlama tamamlandıkça burada yer verilecektir.